براي درك صحيح از حال و آینده ترکیه چه مباحث و موضوعات مطالعاتي را بايد مد نظر قرار داد  

ترکیه با نام رسمی جمهوری ترکیه کشوری اوراسیایی است با وسعتی معادل 783562 کیلومتر مربع که بخش بزرگ آن یعنی شبه‌جزیره آناتولی (97 درصد خاک ترکیه و بخش آسیایی) در جنوب غرب آسیا و بخش کوچک آن یا تراس شرقی (3 درصد خاک ترکیه معادل 23720 کیلومتر مربع) که تراکیه نیز نامیده می‌شود در جنوب شرق اروپا قرار دارد. این کشور به‌واسطه احاطه شدن از سه طرف توسط دریا (دریای سیاه در شمال، مرمره و اژه در شمال غرب و غرب و دریای مدیترانه در جنوب) و همسایگی با دو کشور اروپایی (یونان و بلغارستان) و شش کشور آسیایی (ایران، عراق، سوریه، ارمنستان، گرجستان و جمهوری آذربایجان (نخجوان)) از لحاظ جغرافیایی در موقعیت مناسبی قرار دارد و این موقعیت خاص جغرافیایی، ژئوپلیتیک استراتژیکی را برای آن فراهم آورده است. ایفای نقش به‌عنوان پلی بین اروپا و آسیا و به بیان دقیق‌تر بین اروپا و خاورمیانه از یک سو و اروپا و آسیای مرکزی ازسوی‌دیگر، و نزدیکی به مهم‌ترین مراکز نفت و گاز جهان باعث شده تا ترکیه در بستر تحولات سیاسی مناطق مذکور قرار داشته باشد و ضمن تأثیرپذیری به ایفای نقش و تأثیرگذاری بپردازد.

در دو دهه اخیر سیل شتابان تحولات فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای نظیر فروپاشی شوروی، حملات تروریستی 11 سپتامبر، حمله آمریکا به افغانستان و عراق، مطرح شدن طرح خاورمیانه بزرگ آمریکا، مبارزه با تروریسم، مناقشه با یونان بر سر قبرس، جنگ گرجستان و روسیه ، شركت تركيه در مداخله نظامي ناتو و آمريكا در ليبي ، حضور در مسئله هسته اي ايران ، ابراز الگو براي  شمال آفريقا،جلوه گري فرشته نجات در سومالي قحتي زده ، ورود به اتحاديه عرب و تهديد سوريه با جانبداري آمريكا  و بسیاری از حوادث و تحولات دیگر، باعث شده تا نقش و جایگاه ترکیه در منطقه و جهان هم ازسوی دولتمردان این کشور و هم ازسوی‌ بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مورد توجه جدی و بازبینی قرار گیرد و چشم‌انداز تحولات آتی مرتبط با آن گمانه‌زنی گردد. دراین‌راستا، تحقيق و تتبع از منابع دسته اول به‌خصوص منابع ترکی جايگاه  بالاي دارد  تا تصویر روشنی از تحولات مذکور و چشم‌انداز آنها ترسیم نماید. به نظر مي آيد براي حصول هدفي اين چنيني بايد  فعاليت مطالعاتي را در هشت حوزه متمركز نمود تا ضمن برآورد اهداف،  تداخلي در بيان فعاليت ها صورت نگيرد .

حوزه نخست را  بايد با نام «ترکیه و آمریکا آغاز كرد و در آن  تحول روابط در بافت فراآتلانتیک» به فرازونشیب روابط دو کشور و موضوعات مهم مرتبط با آن  را به تصوير كشيد. اين دوره از  آوریل 2008 شروع  شده و در اين زمينه  جمعی از دیپلمات‌ها، اساتید دانشگاه‌ها و تحلیلگران ترک و آمریکایی تحليل هاي انجام دادند . و مقالات وسیعی از مسائل موجود در روابط بین ترکیه و آمریکا را به نقد  و بررسی قرار داده‌اند. البته  بخش اعظم چالش ها توسط مؤسسه مطالعات استراتژیک آمریکا، وابسته به ارتش این کشور صورت پذيرفته است .

حوزه  دوم تحت عنوان «ترکیه و رژیم صهیونیستی، در اين حوزه ،  گذشته، حال و آینده» سیاست ترکیه درقبال رژیم صهیونیستی و مسئله فلسطین در بستر تاریخ  بايد با بهره‌گیری از منابع مختلف مورد کنکاش قرار داد . با علم به اينكه  افکار عمومی ترکیه با گسترش و توسعه روابط با اسرائیل در تعارض بوده اين موضوع با رعایت بی‌طرفی کنکاش و پیامدهای ناخوشایند روابط ترکیه و اسرائیل تبيين، تا  ارتباط آن با  سیاست‌های کشورهای عربی و گروه‌های فلسطینی ارزيابي گردد . در اين مطالعه پرداختن به برخی رویدادهای مهم چند سال اخیر نظیر دخالت‌های اسرائیل در شمال عراق و مخالفت گسترده افکار عمومی ترکیه با رژیم صهیونیستی خالي از لطف نيست ، بااین‌وجود می‌توان تصویری از فرازونشیب‌های روابط دوجانبه را ترسیم نمود .

حوزه  سوم را  با نام «ترکیه و آسیای مرکزی» به  تبیین اهمیت آسیای مرکزی برای ترکیه به نقد سیاست‌های گذشته و حال این کشور درقبال منطقه مذکور و سیاست آتی ترکیه درقبال آسیای مرکزی را گمانه‌زنی نمود .

حوزه  چهارم با نام «ترکیه و مسئله قبرس و کرکوک» به تحلیل و بررسی سیاست‌های گذشته و حال ترکیه  درقبال دو مسئله حساس قبرس و کرکوک اختصاص داد و ضمن پيش بيني  تحولات آتی، راهکارهایی را با بهره وري ازآنها در حل و فصل مناقشات مشابه به دول در گير ارائه نمود.

حوزه پنجم  را با نام «ترکیه و ترانزیت انرژی» به نقش ترکیه در ترانزیت انرژی و آینده این کشور درزمینه ترانزیت انرژی و سیاست‌های آن در بازار دشوار جهانی مورد ارزیابی قرار داد . نقش ترکیه در یافتن منابع و مسیرهای جدید انتقال انرژی به اروپا، مسیرهای فعلی انتقال نفت و گاز، الزامات ترکیه برای تبدیل شدن به یک کانون ترانزیت انرژی، موقعیت جغرافیایی ترکیه و تهدیدات و فرصت‌های فراروی این کشور در بحث ترانزیت انرژی، محورهای مهم موضوعی حوزه  پنجم را تشکیل می‌دهند.

حوزه  ششم را  با نام «جغرافیای سیاسی تحول‌یافته دریای سیاه و توافقنامه مونترو» به بررسی وضعیت حقوقی تنگه‌های ترکیه و توافقنامه مونترو اختصاص داد . در اين حوزه  ضمن بیان شرایط تاریخی تنگه‌های ترکیه، وضعیت حقوقی و رژیم عبورومرور تنگه‌های آن، حوادث دریایی تنگه‌های مذکور و نقش تنگه‌های ترکیه در ترانزیت انرژی در قرن بیست‌ویکم، تحولات سیاسی منطقه دریای سیاه را مورد توجه قرار داد و با در نظر گرفتن این تحولات آینده تنگه‌های مذکور را پیش‌بینی کرد .

حوزه  هفتم را  تحت عنوان «رویکردهای احزاب بزرگ ترکیه در زمینه سیاست خارجی» مواضع سه حزب بزرگ ترکیه یعنی حزب عدالت و توسعه، حزب جمهوریخواه خلق و حزب ملی‌گرای حرکت در ارتباط با آمریکا، اتحادیه اروپا، خاورمیانه/ عراق، قبرس/ یونان، آسیای مرکزی/ جهان ترک، بالکان، روسیه / اوکراین، قفقاز و شرق دور/ آسیا ـ پاسفیک ارزیابی و نقاط ضعف و قوت آن بیان داشت .

حوزه هشتم را  به «چشم‌انداز ترکیه در سال 2023» اختصاص داد .در اين راستاي،  بازنگري نتايج کنفرانس ،  « ترکیه و جهان در یکصد سالگی جمهوری ترکیه» در اکتبر 2006كه  در  مرکز تحقیقات استراتژیک اوراسیا در آنکارا برگزار شد.ضروري به نظر مي رسد. و تحليل  وضعیت کنونی بازیگران مهم جهانی و تأثیر تحولات آن بر ترکیه الزامي است  . تا چشم‌انداز ترکیه در سال ۲۰۲۳ ارائه گردد ، ارائه  تحلیل‌های مربوط به ایالات متحده در محورهایی چون طبیعت هژمونی آمریکا، استراتژی امنیت ملی آن و چالش‌ها و فرصت‌های فراروی این کشور بیان و آینده روابط آنکارا با واشنگتن گمانه‌زنی شود . در ادامه، تحولات مربوط به روسیه و چالش‌ها و فرصت‌های اساسی فراروی آن تحلیل و بررسی و تأثیر آن بر ترکیه پیش‌بینی گردد . بررسی پویایی‌های مصر، ایران، سوریه و مسئله اسرائیل ـ فلسطین بخش بعدی محورهاي مطالعاتي است. در این بخش فرایند تحول در خاورمیانه در آینده گمانه‌زنی و سناریوهای پیش‌روی ترکیه تحلیل مي شود . تحلیل تحولات قفقاز و آسیای مرکزی بخش چهارم نشست  برآورد استراتژیک ۲۰۲۳  خواهد بود.البته  در كنار موضوعات ذكر شده ،  نبايد  بررسی ژئوپلیتیک در حال تغییر منطقه دریای سیاه، مسئله نسل‌کشی ارامنه و روابط ترکیه ـ ارمنستان و آینده آسیای مرکزی را دور از تتبع گذاشت كه نقشي ژرف در جایگاه ترکیه در تحولات آتی دارد . بخش نهایی و پایانی مطالعات تركيه بايد به  بررسی روابط ادیان و تمدن‌ها و احیای امپراطوری عثمانی در جهان اسلام كه علائم و آثار ،آن درتحولات شمال آفريقا وخاورميانه عربي شاهد بوديم  اختصاص داد  و سیاست ترکیه در این زمینه را تحلیل نمود . مجموع مطالب و محورهای مطرح شده چشم انداز آتي تركيه در «برآورد استراتژیک 2023 را  به تصوير خواهد كشيد./    1/9/1390